ارزیابی مزاج غذاها
غذاهای گرم و تر
غذاهایی که نام می بریم غذاهای گرم و تر هستند یعنی در بدن گرم و رطوبت پدید می آورند و موجب خونسازی می شوند . قبل از طرح نام آن ها به این نکته توجه می دهیم که هر کدام از این غذاها دارای درجه ای از گرمی هستند و نمی توان رتبه بندی دقیقی از آن ها ارائه داد در عمل غیر ممکن است :
برخی از میوه جات گرم و تر
انگور ، خربزه ، موز ، توت سفید ، سیب ، خرمالو ، کشمش ، خرما ، توت خشک،شکر سرخ
مزاج غذاها ،سبزیجات ، میوه ها و دانه ها
در دامن طبیعت گیاهان پدید می ایند . گیاهان نیز هر کدام دارای مزاجی هستند که نشان دهندهء گرمی و سردی است . گرمی و خشکی و سردی و خشکی نیز از بین آن ها باز شناسانده می شود
فهم این موضوع برای سازگار کردن غذا با مزاج ما مفید است ، غذاها دارای دو ویژگی اساسی هستند که از طریق آن ویژگی ها اثر بخشی خود را بر بدن انسان آشکار می سازند :
ویژگی مزاجی و ویژگی کیفی
ویژگی های مزاجی
ویژگی های مزاجی شامل همین گرمی و سردی ، گرمی و تری ، سردی و تری ، و خشکی و گرمی و خشکی است که مطرح است و مراتب آن نیز به نسبت تقریبی بیان شد.
این قاعده مشمول همه غذاهاست اعم از سبزیجات ، حبوبات ، میوه ها ، صیفی جات ، دانه ها و حتی علف ها و درختان مختلف از درجاتی از گرمی و سردی بهره مندند. به این ویژگی اضافه می شود ، اعتدال مزاج برخی از غذاها دارای مزاجی معتدل هستند و از درجه متعارفی از گرمی و سردی برخوردارند.
اما جالب توجه است که برخی از غذاها و سبزیجات هستند که خود را با مزاج سازگار می کنند و مزاج خود را بر حسب نیاز تن مصرف کننده تغییر می دهند. مانند بنفشه , این گیاه برای افراد سرد مزاج گرمی می دهد و برای افراد گرم مزاج سردی پدید می آورد!
سبزیجات دیگری نیز هستند که تغییر مزاج به فصل می دهند مانند بادمجان که در فصل گرما سردی می دهد و در فصل سرما گرمی ایجاد میکند _ با عدم اطلاع از این ویژگی بادمجان در برخی منابع گرم تعریف شده ولی در عمل می بینیم که سردی پدید می آورد .
ویژگی های کیفی
علاوه بر ویژگی سردی و گرمی خاصیت های دیگری نیز در گیاهان نهفته است که باید مورد توجه قرار گیرد . مثلا قابض بودن که در نعناع وجود دارد یا قدرت رفع انسداد که در خرفه وجود دارد یا قدرت التیام بخشی که در بارهنگ وجود دارد . قدرت زدایندگی سودای در عمق که در دانه های اسپند وجود دارد و قدرت ترمیم استخوان که در روغن حیوانی وجود دارد و قدرت ایجاد عضلات که در زیتون وجود دارد و به همین ترتیب در سایر گیاهان .
تعریف غذاها و نقش آن ها در بروز اخلاط
غذاهای بلغم زا
غذاهای سرد و تر غذاهایی هستند که با مصرف آن ها در بدن ما ماده ای سرد و تر پدید می آید این ماده بلغم نامیده میشود .
بلغم ماده ای است که به وسیله آن سلسهء اعصاب و مغز و مایع بین مفصلی ساخته می شود .
بلغم به زبان دیگر ( خون ناپخته ) نیز گفته می شود یعنی ماده ای که پس از یک هضم دیگر به خون تبدیل می شود .
بدن ما برای حفظ سلامت خود به مقداری بلغم نیاز دارد . میزان این ماده باید به تعادل باشد ، هرگاه به اندازه وجود داشت بدن سالم است . هر گاه از حدی بگذرد در سراسر بدن موجب بروز عدم تعادل می شود و زمینه بروز بیماری را پدید می آورد . مثلا هر گاه بلغم در مغز افزایش یابد موجب پرخوابی می شود و زمینه فراموشی را فراهم می آورد و هر گاه بلغم در مفاصل زانو افزایش یابد موجب ورم و درد زانو می گردد و زمینه آرتروز سرد را پدید می آورد.
به همین ترتیب هر گاه بلغم در بدن کاهش یافت نیز منجر به بروز بیماری می شود . مانند اینکه کاهش بلغم در سر موجب بی خوابی می شود و کاهش بلغم در کل بدن موجب کم خونی می شود و کاهش بلغم در عروق مغزی موجب بروز وزوز گوش می گردد و به همین ترتیب بیماری ها دیگر. از این رو ما نیاز به مصرف غذاهای تولید کننده بلغم داریم و برای بهره گیری باید آن ها را بشناسیم.
غذاهای سرد و تر عبارتند از :
سبزیجات سرد و تر : سبزیجاتی که موجب تولید شدن بلغم می شوند . عبارتند از : کاهو ، گشنیز ، شاتره ، خرفه ، کاسنی ، اسفناج .
میوه های سرد و تر : عبارتند از خیار ، گوجه فرنگی ، گوجه سبز ، آلو ، گیلاس ، توت فرنگی ، زرشک ، هندوانه ، کدو ، ترشک ، زالزالک ، کیوی ، پرتقال ، لیمو ترش ، گریپ فروت و انار ترش.
دانه ها و بذرهای سرد و تر : عبارتند از جو ، لوبیا چشم بلبلی ، عدس ، ماش ، اسفرزه ، تخم خیار ، تخم کدو ، بذر کتان
لبنیات سرد و تر : همه شیرها سرد و تر هستند . شیر گاو سرد و تر است.شیر گوسفند سرد است. پنیر تازه سرد است.
گوشت های سرد و تر : عبارتند از گوشت ماهی ، گوشت گاو ، گوشت اردک ، گوشت غاز ، گوشت مرغ ماشینی ، گوشت گوساله
غذاهای سودازا:
غذاهایی که پس از هضم و جذب در انسان موجب بروز سودا می شوند و از خود خلط سرد و خشک به جای می گذارند .این غذاها عبارتند از :
غذاهای سرد و خشک :
سبزیجات سرد و خشک: عبارتند از گشنیز ، کلم ، تره ، سماق
دانه های سرد و خشک :باقلا ، عدس ، خشخاش
میوه های سرد و خشک : تمشک ، غوره خشک، خرمالوی کال ، پوست هندوانه ، هندوانه نارس ، تره
گوشت های سرد و خشک : گوشت بز ، گوشت گاو
به طور کلی استمرار مصرف غذاها و میوه های سرد و تر موجب بروز خشکی می شود . از این رو می توان گفت غذاهای سرد و تر به نوعی سرد و خشک نیز هستند .ولی در بدو امر بدن موجب سردی و رطوبت می شوند اما با تکرار مصرف و پس از گذشت مدتی بعد از مصرف موجب سردی و خشکی می شوند .
منبع: مزاج شناسی دکتر دریایی
